ဗလာဒီမာ ပူတင် အဖို့ အကြီးမား ဆုံး ခြိမ်းချောက်လာသည့် အန္တရာယ်ကြီးမှ သီသီလေး လွတ်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သော်လည်း မည်မျှ ကြာကြာ ဆက်လက် တောင့်ခံ မည်နည်းဟု အီကော်နော်မစ် မဂ္ဂဇင်းကြီးက ‌မေးခွန်းထုတ်လာပြီ ဖြစ်သည်။

ဇွန်လ ၂၄ ရက်တွင် စတင်လာခဲ့သော ဝဂ္ဂနာ ကြေးစားတပ်၏ ပူတင်အား ပုန်ကန်မှု သည် ရုတ်ခြည်း စတင်လာခဲ့မှု နှင့် ရုတ်ခြည်းပင် အဆုံးသတ်သွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ထို့နေ့ မနက်တွင် ခေါင်းဆောင် ဖြစ်သူ ယက်ဂင်နီ ပရီဂိုရှင်းသည် သူ၏ ဝဂ္ဂနာ သံချပ်ကာ စစ်ကြောင်း ကို ကီလိုမီတာ ၁,၀၀၀ ခန့် ဝေးသော အရပ်ရှိ မော်စကို သို့ စေလွှတ်လိုက်သည်။ သို့သော် မော်စကို မြို့တော် သို့ ရောက်ကာနီး ကီလိုမီတာ ၂၀၀ ခန့် အလိုတွင် ရုရှား နိုင်ငံသား အချင်းချင်း သွေးမြေကျရမည့် အဖြစ်ကို မလိုလား ဟု ဆိုကာ နောက်ကြောင်းပြန်လှည့် ခိုင်းလိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။

ဘယ်အတွက်ကြောင့် ပရီဂိုရှင်းသည် ထိုသို့ ရပ်ဆိုင်းလိုက်ရသနည်း ဆိုသည်ကို သဲသဲကွဲကွဲ မသိရ‌သေးပေ။ အချို့ အပြောအရ ရုရှား စစ်တပ်ကို အံတုရန် မည်သို့မျှ မဖြစ်နိုင်မှန်း သဘောပေါက် သွားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပြီး ကံကောင်း၍ အသက်ရှင် ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ပြောခဲ့သည်၊ အချို့က လမ်းခုလပ်တွင် ၎င်း၏ တောင်းဆိုချက် ဖြစ်ဖွယ်ရှိသည့် စစ်ရေးအရ ဦးဆောင်နိုင်မှု ရသွား၍သာ ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့ကြသည်။

မည်သို့ပင် ဖြစ်စေ ပူတင်သည် သူ့တပ်များကို သူမနိုင်တော့သည့် အဖြစ်သည် ထင်ရှားသွားခဲ့ပြီး ယခု ပုန်ကန်မှု ကြောင့် သူ၏ အာဏာသည် အားပျော့သွားခဲ့ရပြီ ဖြစ်သည်။

ရုရှား အမြဲတမ်း တပ်များသည် သူ့တပ်များကို ပြန်တိုက်လာသည်ဟု စွပ်စွဲပြီး ဇွန်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် ယူကရိန်း စစ်ဆင်ရေး အတွက် အရေးအကြီးဆုံး ကွပ်ကဲရေး နှင့် ထောက်ပံ့ရေး စခန်း ဖြစ်သည့် ရော့စတော့ ရှိ တောင်ပိုင်း စစ်ဌာနချုပ်ကို ပရီဂိုရှင်သည် သိမ်းပိုက်ရန် ညွှန်ကြားခဲ့သည်။ ထိုမှတဆင့် မော်စကိုသို့ ဦးတည် ချီတက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အတည်မပြုနိုင်သေးသော သတင်းများအရ ဝဂ္ဂနာ တပ်များသည် ရုရှား စစ်လေယာဉ် များကို ပစ်ချခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ ပူတင် တပ်များက ချီတက်ရာ လမ်းတလျောက် တွင် လော်ရီကားများ တန်းစီ ချထားသည့်အပြင် လမ်းပေါ်တွင် ကျင်းများ တူး၍ ပိတ်ဆို့ခဲ့သည်ဟု သိရသည်။

ဝဂ္ဂနာ တပ်များ၏ ပုန်ကန်မှုသည် ယူကရိန်း ရှိ ရုရှားတပ်များ ၏ “နောက်ကျောကို ဓါးဖြင့် ထိုးခြင်း” ဟု စွပ်စွဲပြီး ပြင်းပြင်းထန်ထန် တုန့်ပြန်သွားမည်ဟု ရုပ်မြင်သံကြားမှ ကြိမ်းဝါးခဲ့သော ပူတင်သည် ဂယောက်ဂယက် ဖြစ်နေပုံ မျိုး တွေ့ခဲ့ရသည်။ မော်စကိုရှိ ရင်ပြင်နီကိုလည်း အကြမ်းဖက်မှု တန်ပြန် စစ်ဆင်ရေး အတွက် ဆိုကာ ပိတ်ပစ်ခဲ့သည်။ ပူတင်သည် မော်စကိုမှ ပင် ထွက်သွားသည်ဆိုသော သတင်းများကို ကရင်မလင်က ငြင်းဆိုခဲ့သော်လည်း လေယာဉ်ပျံသန်းမှု ခြေရာခံ အချက်အလက်များအရ သမ္မတလေယာဉ်သည် မြောက်ဖက်စူးစူးသို့ ပျံတက်သွားသည် ကို သိခဲ့ရပြီး နောက်ပိုင်း တွင် ထရန်စပွန်ဒါ အချက်အလက် ထုတ်လွှင့်ရေး စက်ကို ပိတ်ပြီး အမှောင်ချသွားခဲ့သည်။

ထိုအနေအထား ကို ယူကရိန်းတပ်များ မည်သို့ အကျိုးရှိအောင် အသုံးချနိုင်မည်ကို စောင့်ကြည့်ရဦးမည် ဖြစ်ပြီး သမ္မတ ဇယ်လင်စကီးကမူ “မကောင်းဆိုးဝါး လမ်း ကို ရွေးချယ်ခဲ့သူများ ပျက်စီးခြင်း ငါးပါး သူ့အလိုလို ဆိုက်ခဲ့ခြင်း” ဟု ပြောခဲ့သည်။

ပရီဂိုရှင် နှင့် ရုရှား စစ်ခေါင်းဆောင်ပိုင်း အကြား အားပြိုင်နေမှုသည် လပေါင်းများစွာ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ပရီဂိုရှင်အား ရုရှား အမျိုးသားရေး ဝါဒီများက ထောက်ခံမှု ပေးခဲ့ကြသည်။ ပရီဂိုရှင်သည် သူ၏ တပ်များအား ကြေးစားတပ် အဆင့်မှ ယူကရိန်း စစ်ဆင်ရေး အား အပြည့်အဝ တာဝန်ယူမည့် အဆင့်သို့ ပြောင်းလဲနိုင်ရန် လိုလားလျက် ရှိသူ ဖြစ်သည်။ သူ၏ တပ်များသည် သေမထူး နေမထူး ထောင်ထွက်များ အများစု ပါဝင်သော်လည်း တိုက်ခိုက်ရေး ဖက်တွင် ရုရှား စစ်ကျောင်းထွက်များထက် များစွာ သာလွန်လျက် ရှိပြီး အာဖရိက နှင့် ဆီရီယား စစ်မြေပြင်များ တွင် တိုက်ရည်ခိုက်ရည် ပြည့်ဝလာခဲ့သူများလည်း ဖြစ်ကြောင်း သက်သေထူနိုင်ခဲ့သူများ ဖြစ်သည်။

ထိုအဖြစ်ကို မနာလို မရှုစိမ့် ဖြစ်နေသော ကာကွယ်‌ရေး ဝန်ကြီး ဆာ‌ဂျေ ရွိုက်ဂူ နှင့် စစ်ဦးစီးချုပ် ဗာလာရီ ဂရက်စီမော့ တို့သည် သူ၏ တပ်များ အတွက် လိုအပ်သော လက်နက်ခဲယမ်းများကို ပေးပို့ရန် တမင်တကာ ရှောင်လွဲခဲ့ကြသည့် သူရဲဘောကြောင်သူများ ဖြစ်သည်ဟု ပရီဂိုရှင်က စွပ်စွဲခဲ့သည်။

မေလ အတွင်း ဘာမု မြို့အား ဝဂ္ဂနာ တပ်များက သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်ဟု ပြောနေချိန်တွင် စစ်တပ်က နာမည်ကောင်း ဝင်ယူမည့် အရိပ်အယောင်များ ပြလာ၍ တပ်များကို ပြန်ရုတ်သိမ်း ပစ်ခဲ့ရာမှ သိသိသာသာ တင်းမာမှု များ ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ပရီဂိုရှင်သည် ဇွန်လ ၂၃ ရက်နေ့ ဗီဒီယိုမိန့်ခွန်း တွင် ယူကရိန်းဖက်မှ အမှန်တကယ် ခြိမ်းချောက်မှု မရှိပဲ ဆင်နွဲလာသည့် ပူတင်၏ “အထူး စစ်ဆင်ရေး” ဆိုသည်ကို မေးခွန်းထုတ်လာခဲ့သည်။ ရုရှား စစ်ခေါင်းဆောင်များ သည် အကျင့်ပျက် ခြစားမှု များ နှင့် ကိုယ့်ကိုကိုယ် အထင်ကြီး မာန ထောင်လွှားမှု သက်သက်ဖြင့် နိုင်ငံကို စစ်ပွဲ ဆီသို့ တွန်းပို့ခဲ့ခြင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ယခုအခါ ယူကရိန်း တပ်များသည် ကရင်မလင် ပြောသလို တပ်လန်သွားခြင်း မရှိပဲ ရှေ့သို့ ချီတက်လာနေ၍ ရှေ့လျောက် ရုရှား တို့ အမြောက်အမြား သေကျေ ကျရဖို့ ရှိနေသည်ဟုလည်း ပြောခဲ့သည်။

ထိုသို့ ဒေါသအိုး ပေါက်ကွဲလာခြင်း မှာ ဝဂ္ဂနာ တပ်ဖွဲ့ဝင် များ သည် ရုရှား နောက်တန်းမှ ပစ်ခတ်လိုက်သော ဒုံးကျည်များ ထိမှန်၍ ထောင်ဂဏန်း ထိ သေဆုံးခဲ့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုလုပ်ရပ်အား တရားမျှတရာ မျှတကြောင်း ဖြစ်စေရန် မော်စကိုသို့ ချီတက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး အာဏာသိမ်းရန် မဟုတ်ဟုလည်း ဆိုသည်။ ရုရှား တပ်များသည် လေကြောင်းမှ သာ တိုက်ခိုက်တတ်ပြီး ပြေးစရာ ရှိလျှင် ခွေးလို ဝက်လို ပြေးကြသူများ ဟု ထည့်ပြောသွားခဲ့သည်။

ပရီဂိုရှင်မှ သူ၏ ဝဂ္ဂနာ တပ်အင်အား သည် ၂၅,၀၀၀ ခန့် ရှိနေ၍ ကရင်မလင် ခေါင်းဆောင်ပိုင်း မှ ဖန်တီးခဲ့သော အနိဋ္ဌာရုံကြီးကို အဆုံးသတ်ပစ်ရန် ချီတက်ခိုင်းခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုပြန်သည်။ သို့သော် ယူကရိန်း၏ ခန့်မှန်းချက်အရ ယခု ပုန်ကန်မှုကြီးတွင် တပ်အင်အား ၅,၀၀၀ ခန့် ပါဝင်ခဲ့သည်ဟု သိရသည်။
 

ရုရှား ထောက်လှန်းရေး အဖွဲ့ကြီး ဖြစ်သည့် FSB သည် ပရီဂိုရှင်အား ရုံးတင် စစ်ဆေးမည်ဟု ပြောခဲ့သည်။ ယူကရိန်း စစ်ဆင်ရေး၏ ဒုတိယ အကြီးအကဲ ဖြစ်သော ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဆာဂျေ ဆူရိုဗင်ကို သည် သေနတ်ကို ပေါင်ပေါ်တင်၍ ဝဂ္ဂနာ တပ်များအား ရပ်တန်းက ရပ်ကြပါရန်၊ ထိုလုပ်ရပ်ကြောင့် ပြည်တွင်း နိုင်ငံရေး အခြေအနေများ ပို၍ ဆိုးဝါးလာမည်ဟု တောင်းပန်ခဲ့သည်။ သို့သော် သူ၏ ပန်ကြားချက်သည် အရာမထင်ခဲ့ပေ။

ရော့စတော့ ရှိ စစ်ဌာနချုပ်ကို သိမ်းပိုက်အပြီး တွင် ရုရှား စစ်ဗိုလ်ချုပ်များအား ရိုက်နှက် ကန်ကြောက်နေပုံ ကို ဗီဒီယို ရိုက်၍ ထုတ်လွှင့်ပြခဲ့သည်။ ၎င်းတို့အား ယူကရိန်း စစ်အတွက် ရုံးတင် တရားစွဲဆို ဒဏ်ခတ်သွားမည်ဟုလည်း ဆိုသည်။ သို့သော်လည်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ရွိုင်ဂူ နှင့် ဓရက်စီမော့ တို့ နှစ်ယောက်စလုံး သူ့ထံ လာတွေ့ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ထို့နောက် နာရီ အတော်ကြာမှ ပူတင်သည် သူ၏ တပ်မှုးများ နှင့် ဆက်သွယ်နိုင်ခဲ့ပြီး “ကိုယ်ကျိုးစီးပွား ရည်မှန်းချက်များ” အတွက် ပြည်သူအပေါ် သစ္စာဖေါက်မှုအဖြစ် ရုပ်မြင်သံကြား မှ ရှုတ်ချပြောဆိုခဲ့သည်။

ထိုမိန့်ခွန်းအား ပရီဂိုရှင်မှ ချက်ခြင်းလိုပင် “သမ္မတ မှ ထိုသို့ သစ္စာဖေါက်သည်ဟု ပြောလာခဲ့ခြင်းကပင် အမှားကြီး မှားသွားခဲ့ပြီ” ဟု တုန့်ပြန်လာခဲ့သည်။ “မိမိနိုင်ငံအား အကျင့်ပျက်လာဘ်စားမှုများ၊ လိမ်လည်လှည့်ဖျားမှု များ နှင့် ဗြူရိုကရေစီ စနစ်အောက်တွင် ဆက်၍ ရှိနေမည့် အဖြစ်အား လက်မခံနိုင်တော့ ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်” ဟု လည်း ပြောခဲ့သည်။

အနောက်နိုင်ငံများကမူ သမ္မတ၊ ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီး နှင့် စစ်ဦးစီးချုပ် များသာ ထိန်းချုပ်ပိုင်ခွင့် ရှိနေသည့် နျူကလီယား လက်နက်များ အတွက် စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်လာခဲ့ကြသည်။

ညနေပိုင်းအရောက်တွင် ပူတင်အား သစ္စာခံသော ချီချင် တပ်များသည် ရော့စတော့သို့ ဝင်ရောက်လာသည်၊ ယင်းနှင့် အတူ စိုးရိမ်မကင်း ဖြစ်လာကြသော မြို့သူမြို့သားများသည် ပြင်ပသို့ ရှောင်တိမ်းနိုင်ရန် မြို့တော် အတွင်း အပြင်ရှိ ဘူတာရုံများသို့ စုပြုံရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ မော်စကို မြို့ပြင်တွင်လည်း ချက်ခြင်းလို စစ်ဆေးရေး ဂိတ်များ နှင့် သဲအိပ်များ ချထားလာခဲ့သည်။

ထိုအချိန်တွင် ပူတင်အတွက် ကယ်တင်ရှင် ပေါ်လာခဲ့သည်၊ ပူတင် ပြုတ်ကျလျှင် သူပါ တိုင်းပြည်မှ ထွက်ပြေးရကိန်း ရှိနေသည့် ဘဲလာရုစ် သမ္မတ လူကာရှင်ကို မှ ကြားဝင် ဖြန်ဖြေပေးလာခဲ့သည်။ ပူတင်ထံမှလည်း ပရီဂိုရှင် နှင့် သူ၏ တပ်များ လုံခြုံရေး အာမခံချက် ကို တောင်းယူနိုင်ခဲ့သည်။ ပရီဂိုရှင်လည်း ဘဲလာရုစ်သို့ ထွက်ခွာသွားခဲ့သည်။ ပုန်ကန်မှု တွင် ပါဝင်ခဲ့ခြင်း မရှိသော ဝဂ္ဂနာ တပ်ဖွဲ့ဝင်များအား ရုရှားတပ်တွင်း ထည့်သွင်းမည်ဟု လည်း သိရသည်။

သို့သော် စစ်မြေပြင်သို့ ပြန်လှည့်ခိုင်းခဲ့သော ဝဂ္ဂနာ တပ်များ မည်သို့ မည်ပုံ လှုပ်ရှားလာမည်ကိုမူ ပဟေဠိ အဖြစ် ရှိနေဆဲပင် ဖြစ်သည်၊ ယခုအခါ ယူကရိန်း စစ်ပွဲတွင် ရွပ်ရွပ်ချွံချွံ အစွမ်းပြခဲ့ကြသော ဝဂ္ဂနာ တပ်များအဖို့ သစ္စာဖေါက်များဟု ကင်ပွန်းတပ် ခံခဲ့ရပြီး မည်သို့သော အကျိုးဆက်များ ထွက်ပေါ်လာမည်ကို စောင့်ကြည့်ရဖို့သာ ရှိနေပေသည်။

ပူတင်သည် ယူကရိန်းတွင် အကြိမ်ကြိမ် ရှုံးနိမ့်နေမှုကြောင့် သူ၏ စစ်ဗိုလ်ချုပ်များ အချင်းချင်း တဦးလည်ပင်း တဦးလှီးမည့် အရေးကိုသာ မြင်လိုပြီး ယခုလို သူ့ဖက် ပြန်လှည့်လာလိမ့်မည်ဟု လုံးဝ တွက်ဆခဲ့ခြင်း မရှိပေ။ ယခုအခါ ပထမဆုံးအကြိမ် အဖြစ် ပူတင်သည် သူ၏ နန်းစဉ် သရဖူ ကြီး ပြုတ်ကျသွားတေ့မည့် အရေး နှင့် သီသီလေး ကပ်လွဲခဲ့ရခြင်း လည်း ဖြစ်သည်။

(၂၀၂၃ ဇွန်လ ၂၄ ရက်နေါ အီကော်နောမစ် မဂ္ဂဇင်း ပါ “The Wagner Group halts its march on Moscow” ဆောင်းပါး မှ ကောက်နှုတ် တင်ပြသည်။)